6 Şubat 2012 Pazartesi

ALEVE DAYANIKLI KABLOLARIN KULLANIM YERLERİ

Plastik izoleli ve kılıflı kablolar gerçekte yanıcıdır. Fakat bazı bileşik veya malzemeler kullanarak, yangın esnasında insan hayatını ve eşyaları koruyabiliriz. Bir kablonun alev geciktiriciliği; alevin ilgili testler tarafından ispatlanan belirli bir tavrı yerine, yanmazlık olarak anlaşılmamalıdır.Testler, tek bir kablonun, yangın esnasında demet halindeki kablolarla karşılaştırıldığında tamamen farklı davrandığını göstermiştir. Bu, ilgili standartları tesbit ederken hesaba katılmıştır.İnsanlar ve eşyalar için yangının etkilerini azaltmayı düşündüğümüz zaman, kablonun halojensiz, düşük duman yoğunluklu, alev geciktiricili, alevi yaymayan özelliklerini hesaplamak mecburiyetindeyiz. Böylece, yer ve kullanıma göre ekonomik bir kablo yapısını tasarlayabiliriz. Bu kablolar genellikle;

Yangın alarm sistemlerinde,
Akıllı binalarda, otellerde, okullarda, tünellerde, hastanelerde; asansör, kapı, aydınlatma ve havalandırma sistemlerinde,
Fabrika, işletme veya ticarethanelerin merkezi kontrol sistemlerinde kullanılır.

2. Duman Yoğunluğunun Tayini

Yangın esnasında insanların dumandan boğulmamaları için duman yoğunluğu belirli bir seviyenin altında olmalıdır.

Testin Yapılışı:

Test, eni, boyu ve yüksekliği 3 m olan bir odada yapılır.
Ölçme sistemi 2.15 m yüksekliğe karşılıklı monte edilmiş bir ışık kaynağı ve algılayıcı fotoselden oluşmaktadır.
Kablo numuneleri 1 m uzunluğunda ve dış çapına bağlı olarak uygun sayıda olur.
Numuneler 1 lt alkol dolu tepsinin üzerine konur. Alkol ateşlenir ve vantilatör hava sirkülasyonuna başlar. Fotosele bağlı bir yazıcı tarafından duman yoğunluğu kayıt edilmeye başlanır.
Kablo dış çapına göre ışığın geçirilmesi belirli bir yüzdenin üzerine çıktığında test olumlu demektir. Mesela dış çap 12 mm, 3 adet numunede ışık geçirgenliği min.%60 olmalıdır. İLGİLİ STANDARTLAR:
VDE 472 part 816, BS 6724 app f, IEC 1034-1 ve 2, ASTM E662

3. Halojen Asit Gazının Tayini
Testin yapılışı:

170 mm uzunluğundaki fırında en az 1 gr izolasyon veya kılıf malzemesi 800°C'ye kadar ısıtılır.
Hava sirkülasyonu, yanıcı gazları, damıtılmış su ile dolu yıkama şişelerine iletilir. Bu şişelerde bulunan 2 adet elektrot pH değerini ve iletkenliği ölçer.
İlk 5 dakika her dakika, sonraki 25 dakika ve her 5 dakikada bir pH ve iletkenlik değerleri ölçülür.
Ölçüm sonucunda pH değeri min. 3.5 ve iletkenlik max. 100 µS/cm ise test olumlu sayılır. İLGİLİ STANDARTLAR:
VDE 472 part 813, BS 6425, IEC 754-2, TS 10565

4.a) İzolasyon Devamlılığının Tayini (FE)

Yangın esnasında akıllı binalarda, asansör ve kapı giriş/çıkış sistemlerinin, hastanelerde ameliyat-hanelerin merkezi kontrol sistemlerinin çalışıyor olması çok önemlidir. Bu nedenle yangın esnasında önemli sistemleri besleyen veya kontrol eden kabloların belirli bir süre daha (bu 3 saate kadar çıkabilir) iletmesi istenir. Bu tür kablolar FE 180 ile tanımlanır.

Testin Yapılışı

1.2 m uzunluğundaki kablo 75 cm'lik kısmı yatay olacak şekilde hazırlanır ve 3 A'lik sigortadan geçirilerek voltaj kaynağına bağlanır. Besleme voltajı kablonun çalışma voltajı olacaktır.
Kablonun yatay kısmının 610 mm'lik kısmına en az 750°C ısı verecek bir burner (600 mm genişliğinde) alevine tutulur. 180 dakika sonunda eğer sigorta atmamışsa test olumlu sayılır. İLGİLİ STANDARTLAR:
VDE 472 part 814, IEC 331, TS 3164

b) Elektrik Devrelerinde Devamlılığın Tayini

1 kV'a kadar; enerji, telekomünikasyon, data v.s. kabloları ile bağlantıları ve taşıyıcı kanallarda da dahil olmak üzere sistemin her parçasının yangın esnasında dayanıklılığının ve fonksiyonunun yerine getirilmesinin ölçümü.

Testin Yapılışı:

En az 3 m uzunluğunda bir test düzeneği hazırlanır. Bu düzeneğe;
2 adet 4x1.5 mm2
2 adet 4x50 mm2 veya daha büyük
2 adet telefon kablosu (en küçük çiftli) bağlanır.
Bu düzenekte enerji kablolarına 380 V, telefon kablolarına 110 V enerji bağlanır ve bu düzenek duvara veya tavana monte edilir. Sonra standart ısı zaman eğrisine göre ısıtılır. Bu test genellikle bir komisyon tarafından yapılır ve sertifika verilir. Belirtilen zaman sonunda herhangi bir kısa devre veya voltaj kesikliği olmadığında test olumlu sayılır.
Bu zaman süresi min. 30 dakika ise E 30
Bu zaman süresi min. 60 dakika ise E 60
Bu zaman süresi min. 90 dakika ise E 90
olarak isimlendirilir.
İLGİLİ STANDARTLAR:
DIN 4102 part 12

ALEVE DAYANIKLI KABLO ÖZELLİKLERİ VE İLGİLİ STANDARTLAR1) Alev geciktirici, alev iletmeyen kablolarAlev geciktirici özelliğe sahip kablolar hiçbir zaman yangın sebebi olmaz. Ancak diğer sentetik kablolar nedeniyle veya başka bir sebeple yangın çıkarsa, bu yangınların alev geciktirici kablo üzerinden yürümesi ve genişlemesi mümkün değildir. Bu kablolar üzerindeki alev, bir müddet sonra kendiliğinden söner.

a) Tek Damarlı Kablolar İçin
Testin yapılışı: 

600 mm kablo numunesi hazırlanır. 45° açı ile gelen bir Bunzen bekinin 175 mm'lik alev yüksekliğine bir metal çerçeve içinde düşey olarak temas ettirilir. Alevin temas noktası, numunenin alttan 100 mm mesafedeki noktası olmalıdır.
t=60+m / 25 formülüne göre (m: Kablonun gram cinsinden kütlesi) hesaplanan süre içinde, eğer kablonun üst tarafı tamamen yanmamışsa test sonucu olumlu sayılır. İLGİLİ STANDARTLAR: VDE 472 part 804-B, BS 4066 part 1, IEC 332-1

b) Demet Halindeki Kablolar İçin
Testin Yapılışı: 

Test numuneleri çelik bir merdivene bağlanır. Bağlanan numune sayısı, bağlanan kabloların dış çaplarına bağlıdır.Çelik merdiven 1 m eninde, 2 m derinliğinde ve 4 m yüksekliğindeki odacığın geri duvarına monte edilmiştir.Bu oda yaklaşık 5m3/dk. akışla havalandırılmalıdır.
Numuneler 75 mm mesafeden propan gaz beki ile 20 dakika aleve maruz bırakılır.
Eğer kablodaki alevler kendiliğinden söner ve demetteki kabloların hepsinin yanan kısmı 2.5 m'yi aşmamışsa test olumludur. İLGİLİ STANDARTLAR: VDE 472 part 804-C, BS 4066 part 3, IEC 332-3, UL 1581, FT4

Yazı: http://www.ihalematik.net alınmıştır.

11 Aralık 2011 Pazar

Yıldırımdan korunma dört ayrı şekilde yapılmaktadır.


1. Franklın çubuk paratoneri ile korunma; Bu tür korunma sisteminde aşağıdaki malzemeler 
    kullanılmaktadır.

·         Yakalama çubuğu,
·         İniş iletkeni,
·         Topraklama tesisatı,

2. Faraday kafesi ile koruma; Bu tür koruma sisteminde de Franklın çubuk sistemindeki gibi sistemler 
    kullanılmaktadır.

3. Radyoaktif paratoner ile korunma;

·         Radyoaktif paratoner ünitesi,
·         Radyoaktif paratoner iniş iletkeni,
·         Radyoaktif paratoner topraklama tesisatı, sistemleri kullanılmaktadır.

4. Yıldırımın düşmesini engellemek.

Franklın çubuklu paratonerle koruma;

Bu tür korumada sivri ucun oluşturduğu yakalama metodu kullanılır. Sivri uç, iniş iletkeni ile topraklama levhasına en kısa ve düz olarak indirerek irtibatlandırır.
Franklın yakalama ucu; Çelik uçlu krom nikel kaplı ve pirinç üstü krom nikel kaplı olarak üretilmektedir. Zamanla havadaki atmosferik olaylardan etkilenmemesi için bunlardan pirinç olanı tercih edilmelidir. Franklın çubukları 20,40,50,60cm lik boylarda üretilmektedirler.

İniş iletkeni; Radyoaktif paratoner ve Franklın çubuklu paratonerlerde iniş iletkenleri aynıdır. Yıldırımın oluşturduğu yüksek amperli (200 000 A)akımın akması halinde iletken teline herhangi bir zarara uğramaması gerekmektedir. İniş iletkeni ile paratonerle topraklama arasını kısa yoldan birbirine irtibatlandırmak gerekmektedir. İniş iletkenleri 50mm2 som bakır ve döşeneceği zeminden 5cm açıkta olacak şekilde olmalıdır. Bakır iletkende ek yapmak gerekirse ekleri gümüş veya termo kaynağı ile yapmak gerekmektedir. İniş iletkeni mümkün olduğu kadar en kısa yoldan ve 90 dereceden büyük kavislerin olmamasına dikkat edilerek çekilmektedir. Ayrıca bir metre mesafe içinde iki veya daha fazla köşelerin olmamasına dikkat edilmelidir.

Topraklama tesisatı; Franklın çubuklu paratoner. Faraday kafesli koruma ve radyoaktif paratoner de topraklama tesisatı aynı kullanılmaktadır. Topraklama tesisatı çubuk veya düz levha bakırdan yapılmaktadır. Topraklama direnci maksimum 5 ohm olmalıdır. Topraklama direnci 5 ohmdan büyük olursa sisteme topraklama çubuğu veya levhası eklenerek direncin limitler içinde olması sağlanır. Topraklama çubukları veya levhalarının gömüleceği toprağın dünyanın toprağı ile bağlantısı olması gerekmektedir. İniş iletkeni topraklama çubuklarına gümüş kaynağı ile yapılmalıdır. Ayrıca çubuk sayısı birden fazla ise çubuklar arasındaki mesafelerin 5m den daha az olmamasına ve aradaki bağlantı iletkeninin 50mm2 saf bakırdan olmasına dikkat edilmelidir.

Bu koruma tipi radyoaktif paratonerlerden önce kullanılmakta ise de yüksek yerlerdeki istasyon veya yerleşim yerlerinde radyoaktif paratonerle birlikte kullanılmaktadır. Faraday kafesli korumda istasyon binasının çatısının üzerine ve istasyonun kulesine muhtelif aralıklarla franklın çubukları cerleştirilerek iniş iletkenleri ile topraklama çubuklarına irtibatlandırılır. Şekil 1 de görüldüğü gibi.

Yakalama uçları; Yakalama uçları olarak franklın çubukları kullanılmaktadır. Binanın çatısına bu 
çubuklar dik olarak çatıyı kaplayacak şekilde aralıklarla dik olarak yerleştirilir ve topraklama  iletkenleri ile birbirlerine irtibatlandırılırlar.

İniş tesisatı; Dik olarak binanın çatısına yerleştirilen franklın çubukları 50mm2 lik saf bakırla ve tüm 
binayı kafes gibi saracak şekilde üstten, yanlardan ve toprak altından saracak şekilde tesis edilmelidir. Bakır iletkenler kroşelerle döşenmeli ve hiçbir noktadan binaya değmemelidir.

k1.jpg (11034 bytes)

Radyoaktif paratoner ile korunma franklın çubuklu korunmayaenzemektedir. Aradaki tek farkı yakalama ucu olarak radyoaktif malzemeden yapılmış paratoner ünitesi kullanılmaktadır. Bununda yıldırımı yakalama yeteneği daha fazladır.

Radyoaktif paratoner ünitesi; Radyoaktif paratonerdeki amaç fırtınalı havalarda bulutlarda biriken elektrik yüklerinin insanlara, tesislere ve yapılara zarar vermeden olabilecek yüksek gerilimleri oluşturulan iyonize kanallarla toprağa vermektir.
Radyoaktif paratonerler sivri bir ucun yaydığı iyonlara ek olarak radyoaktif maddenin oluşturduğu yüksek iyonlar sayesinde iyonize kanallar oluşturmaktadır. Yakalama ucunun toz ve yabancı maddeleri üzerinde bulundurmaması ve paratonerin alt kısımlarına iyon yaymaması istenmektedir.

Radyoaktif paratoner koruma yapacağı alanın en yüksek ve orta yerine konmalıdır. Ayrıca en yüksek 
noktadan 1.5m yükseğe tesis edilmelidir. Topraklama kazıklarının birbirine olan mesafeleri boylarının 
1.5 katından daha küçük olmamalıdır çünkü çubuklar boyları kadar küresel bir alanda toprağa deşarj 
yapmaktadırlar.

k2.jpg (10140 bytes)

Yıldırımın düşmesini engellemek; Geleneksel yıldırımdan korunma metotlarının yeterli olmadığı TV ve radyo verici tesislerinde daha kompleks bir koruma gerekmektedir. Özellikle yüksek yapıların ve kulelerin yıldırımı daha çok çektiği düşünüldüğünde ,bu tür bina ve kuleler normalde düşmeyecek olan yıldırımları tetikleyerek düşmesine neden olurlar. Dağlık bölgelerdeki kuleler ve binalar yıldırımı daha fazla çekerler. Yıldırım bulutlardaki yüksek potansiyellin toprağa boşalması işlemidir. Bu işlemin yavaş, yavaş ve sürekli olarak yapılması halinde bulutlardaki potansiyel azalacağından o bölgeye yıldırımın düşmesi engellenmiş olacaktır.


Reaktif Güç Kompanzasyonu (III) Harmonik Filtreli

Otomatik Kompanzasyon Sistemleri

Güç Kompanzasyonu ikinci bölümde harmonik oluşumu ve etkilerini özet şeklinde ifade etmiş ve bu zararlı
etkilerinden korunmanın, filtre bobinleri (harmonik reaktör) ile mümkün olduğunu belirtmiş idik.Harmonik olgusu şebeke frekansı olan 50 hz değerinin belirli yüzdeler şeklinde etkiyerek frekansın yükselmesi olduğu en basit şekli ile ifadesidir.Bu olumsuz etki kondansatör güç devresine seri olarak bağlanan self bobinleri ile mümkün olduğunca 50 hz temel frekans değerine çekilerek ortadan kaldırılabilir. Her harmonik mertebesi ve genlik değeri için ayrı ayrı bobin değerleri hesaplanarak uygulanabilir.  Ancak günümüzde standardize edilmiş seri reaktörler üretilmekte ve başarılı sonuçlar alınabilmektedir.

Genel olarak ;

%14 reaktör oranı - %8 THD V oranı için    fr = 134 Hz
% 7 reaktör oranı - %8 THD V oranı için     fr = 189 Hz
%5,67 reaktör oranı - %8 THD V oranı için fr = 210 Hz
değerlerinde çeşitli markalarda ürün temin etmek mümkündür. Filtre-reaktör kullanımında dikkat edilmesi gereken durumlar Filtreli kompanzasyon sistemi dizayn ederken bazı önemli özellik ve farklılıkları dikkate almak gerekir.

Bunlar;
1-Isı üreten devre elemanları olduklarından mutlaka pano hücreleri çok iyi şekilde havalandırılmalı.
2-Panoların bulunduğu oda ortam ısısı gerekli görülür ise klimatize edilerek soğutulmalı.
3-Seri bobin sekonder çıkışları uygulanan fazarası gerilimin %8-%10 seviyesinde artışa neden olduğundan
(400V için yaklaşık 430-440V) devrede kullanılacak kondansatörler 400V yerine en az 440, 460, 480, 525V anma değerli seçilmelidir).
4-Kondansatörler uzun ömürlü, kolay soğuyabilen ağır sanayi tipi olarak tercih edilmelidir.
5-Pano hücrelerine termostat kumandalı cebri soğutma uygulanmalıdır.
6-Termistör korumalı filtre tercih edilmesi de aşırı ısınmalara karşı sistemi devre dışı bırakarak korumaya yardımcı olmaktadır.

Bilinmelidir ki, önceki sayılarımızda olduğu gibi kompanzasyon uygulamaları, harmonik ve filtre sistemleri
ile ileride değineceğimiz tristör kontrollü sistemler de dahil olmak üzere bu sınırlı alanda detaylı olarak değerlendirilemez. Burada anlaşılır özetler halinde ilerlemek durumundayız. Sonraki sayımızda monofaze kompanzasyonun gerekli olduğu işletmeler ve uygulama özellikleri hakkında bir çalışma yapacağımızı belirtir esenlikler dilerim.

Yazı: http://www.elsaelektrik.com.tr alınmıştır.

7 Aralık 2011 Çarşamba

R S T Faz İsimleri Nereden Geliyor?

Bilindiği üzere üç fazlı alternatif akım sistemlerinde faz isimleri R, S, T olarak adlandırılmaktadır. Bu makalede bu isimlerin nereden geldiği anlatılmaya çalışılmıştır. Alternatif akım ve EMK’leri gösteren vektör veya eğrilerin başlangıç eksenine (x ekseni veya referans ekseni) göre bulundukları duruma faz denir. Üç çeşit faz vardır. Bunlar sıfır faz, ileri faz ve geri fazdır.

 Faz Tanımı: 
Alternatif akım ve EMK’leri gösteren vektör veya eğrilerin başlangıç  eksenine (x ekseni veya referans ekseni) göre bulundukları duruma faz denir. Üç çeşit faz vardır. Bunlar sıfır faz, ileri faz ve geri fazdır.
Elektrikte faz adlandırmalarında kullandığımız R, S, T harfleri  acaba gerçekten birşeylerin kısaltması mı, yoksa sadece rastgele seçilmiş harfler midir? İşte size bu konuda ulaştığım bazı bilgiler.
1.yaklaşım :  R S T fazlarının kaynağı İngilizce adlandırılmalarından gelir.
Öncelikle 3 fazı birbirine göre değerlendirebilmek için Referans alınacak bir faza gereksinim vardır. Yani (Reference Phase), buna göre ikinci sırada olan faza ikinci (Second Phase) ve son olarak üçüncü faza da üçüncü (Third Phase) faz denir.
- (R)eference (Referans)
- (S)econd (İkinci)
- (T)hird (Üçüncü)
2.yaklaşım : Diğer bir açıklama da  ‘S’: second (ikinci), ‘T’: third (üçüncü) kelimelerinin kısaltmaları olarak alınmıştır. ‘R’ harfi için ise ‘first’ (birinci) anlamına gelen kelimenin ‘r’ harfi kullanılmıştır. Bunun nedeni ise ‘f’ harfinin ‘function’ / fonksiyon kelimesini çağrıştırması dolayısıyla  (ayrıca jumper isimleri, haberleşmede gürültü hesaplamaları vs de f harfi yaygın olarak kullanılmakta)  karmaşaya neden olabileceği düşünülmüştür.
3.yaklaşım : İngiliz alfabesinin son 9 harfi baz alınarak;  fazlarda doğrudan  R S T,   motor/cihaz  giriş uçları U V W, motor çıkış uçları X Y Z olarak kabul edilmiştir.

Neden Reaktif Ceza Ödüyorum

ImageTEDAŞ 2000 yılında tüketicilerinden, sistemlerindeki reaktif enerjinin aktif enerjiye oranı yükseltilmesini ve böylece sistemlerde gereken reaktif enerjinin şebekeden gelmesi yerine kondansatör tesisleriyle tüketicilere en yakın noktadan sisteme bağlanmasını istedi. Kısaca 17 Şubat 2000 tarihinde resmi gazetede yayımlanan tebliğ ile Cosj değerini Mart 2001 tarihinden itibaren, endüktifte 0.95’e, kapasitifte de 0.98 arasındaki bölgede tutma zorunluluğu getirildi. Bu da çok açık olarak tüketici tarafında daha fazla kapasitenin devreye sokulması anlamını taşımaktaydı. 




(1 Ocak 2008 den itibaren de reaktif/aktif oranının %20 yi aşmamasını istemekte. Böylece reaktif enerji hatlardan gelmeyecek; reaktif akımlar dolayısıyla hatlarda oluşan kayıplar azalacaktır. )Daha fazla kondansatör bataryasının devreye sokulması ile harmoniklerin etkisi sistemlerimizde artmaya başladı. Birçok tüketici de harmoniklerin zararlı etkisini sitemlerinde görmeye başladı. Kondansatör bataryaları harmonik etkileri hem artıran hem de zararlarından ilk etkilenen şebeke elemanıdır diyebiliriz. Bu dönemde harmoniklere gerekli önlemleri almayan bazı işletmelerde kompanzasyon sistemlerinde yangın bile çıktığı görülmüştür.

Harmonik Kaynaklı Reaktif Güç Bedeli

Enerji dağıtım sistemlerinde temel şebeke frekansındaki akım ile gerilim arasındaki faz farkını işaret eden büyüklüğe “cos Q” - (Cos fi) denir ve bu değer bir endüstriyel hattın enerji aldığı üreticiye ödeyeceği reaktif güç bedelini belirler .

Döner telli konvansiyonel elektrik sayaçları ile faturalandırma yapan sistemlerde durum yukarıda bahsedildiği gibidir. Ancak son yıllarda kanunla da zorunlu olan dijital sayaçlara geçilmesi ile bu durum farklılık göstermiştir. Zira dijital sayaçlarda güç faktörü ile bilinen yukarıdaki değerin hesaplanması için sadece temel şebeke frekansındaki akım ve gerilim arasındaki açıya bakılmaz; harmonik denilen diğer frekanslardaki akım ve gerilimin etkisi de göz önüne alınır. Buna “Power Factor”/ “Güç Faktoru” denir.

Kısaca güç faktoru, “cosQ” değerinden farklı olarak, harmonikler dahil olan akım ile harmonikler dahil olan gerilim arasındaki faz farkıdır. Bu iki değer arasında harmonikli ortamlarda aşağıdaki formül kadar bir fark oluşur.

PF = m . cosQ (1)

m =√( 1 / 1 + ( THD(I) )²) (2)

Örnek olarak ile dijital sayaç kullanan ve şebekesinde THD(I) =%30 seviyelerinde harmonik akımı olan bir tüketici cos ø = 0,96 değerine sahipken;

m =√(1 / 1 + (0,3)²) =√0.917=0.9576

PF = 0,9576 . 0.96 = 0,92 değerinde bir güç faktörüne sahip olacaktır.
Image 

Bunun temel sonucu olarak döner telli bir sayaçtan dijital sayaca geçmesi ile aynı yük ve kondansatör sistemi ile daha önce ödemediği reaktif güç bedelini ceza olarak ödeyecektir.

Harmonik problemini kompanzasyon sistemi ve ihtiyacı ile paralel olarak düşünmemiz gerekiyor. Doğru kompanzasyon sistemi nedir? Bu kompanzasyon sistemi mevcut harmonikleri artırır mı, tehlikeli seviyeye getirir mi? Eğer getirirse ne tür bir filtrasyonla ya da uygulamayla devreye girmesi konusunda detay bir çalışma yapmak gerekiyor?

Özellikle endüstriyel tesislerde veya enerji tüketiminin çok yoğun olduğu ticari binalarda ilk kurulumda enerjinin izlenmesine yönelik sistemler mevcut olursa bu konuların tespiti ve çözümü için karar vermek daha kolay oluyor.

Fazla sürücü barındıran endüstriyel tesislerde harmonik rezonans şartlarının oluşması ihtimali daha yüksektir. Harmonik, lineer olmayan yüklerin oluşturduğu bir etki. Fakat kompanzasyon tesisi de bunu azdıran bir faktör. Yani nominal akımı 140 Amper olan 100 kVAr’lık bir kondansatör bataryası harmonikli bir ortamda çalışıyorsa bunun nominal akımı yaklaşık 200-250 Amperlere çıkabiliyor.Kompanzasyondan kaynaklanan rezonanslarda filtre kullanımı ve kondansatörlerin yüksek voltlarda seçiminde bazı riskler söz konusudur. Örneğin 50 kVAr’lık bir filtreye 25 kVAr’lık bir kondansatör bağlandığı vakit o kademe rezonansa gireceğinden yanma tehlikesi vardır. Dolayısıyla çözümün uzman firmalar tarafından yapılması gerekir. Aksi takdirde yüksek harmonikler filtre edilmek istenirken kompanzasyon panelinin kül olduğu bir durumla karşılaşma riski ortaya çıkar.

TRAFO

Transformatör, iki veya daha fazla elektrik devresini elektromanyetik indüksiyonla birbirine bağlayan bir elektrik aletidir. Bir elektrik devresinden diğer elektrik devresine enerjiyi elektromanyetik alan aracılığıyla nakleder. En basit halde, birbirine yakın konan iki sargıdan ibarettir. Eğer bu iki sargı ince demir levhaların üzerine sarılmışsa buna demir çekirdekli transformatör denir. Eğer demirsiz plastik tüp gibi bir çekirdeğe sarılmışsa buna hava çekirdekli transformatör denir. Sargılardan birine voltaj uygulanırsa, diğerinde de bir voltaj meydana gelir. Voltajın tatbik edilmesiyle ortaya çıkan akım, sargı etrafında bir manyetik alan doğurur. Bu alan, yakına konan diğer sargıda bir voltaj ortaya çıkarır. Ancak, manyetik alanın daima değişerek çıkış sargısındaki voltajı devam ettirmesi gerekir. Birinci bobine tatbik edilen voltaj sabit olursa, diğer bobinde herhangi bir voltaj meydana gelmez. Ancak doğru akım sürekli olarak kapatılır ve açılırsa manyetik alan değişerek bir çıkış meydana gelir. Otomobillerde bulunan radyo alıcısındaki vakum tüp bu prensiple çalışır.

Eğer her iki sargı tek bir demir çekirdeğe konur ve voltaj tatbik edilirse, demir çekirdek manyetize olur. Demir, uygun manyetik özelliklerinden dolayı tercih edilir. Bu suretle manyetik alan konsantra olmuş olur. Bu sebeple çok az bir enerji kaybedilmiş olur. Verim % 97-99,9 arasındadır. Eğer çıkış sargısı, giriş sargılarından daha fazla ise çıkış voltajı büyüyecektir. Akım şiddetiyse, bu oranın tersiyle değişir. Transformatörle voltajı yükseltmek mümkün olduğu gibi, düşürmek de mümkündür. Transformatörün gücü manyetik alanın değişimine bağlı olduğundan, bu alan demir çekirdeği ısıtır. Bu sebepten demir çekirdekli transformatörler, genellikle 60 hertz'lik, düşük frekanslarda kullanılır. Demir çekirdeğin tek döküm olarak değil, ince levhalar şeklinde yapılması fazla ısınmayı önlemek içindir. Bu sebepten dolayı, radyo frekanslarında çalışan transformatörler hava çekirdeklidir.

Genel olarak transformatörler bir elektrik devresinde voltaj veya akımı indirmek veya yükseltmek için kullanılır. Elektronikteyse esas olarak farklı devrelerdeki yükselticileri birleştirmek, doğru akım dalgalarını daha yüksek bir değerdeki alternatif akıma çevirmek ve sadece belirli frekansları iletmek için kullanılır. İzolasyon amacıyla ve bazan da sığaçlar ve dirençlerle beraber kullanılır. Elektrik akım iletiminde, esas olarak voltajı yükseltmek veya düşürmek için kullanılır. Ölçü aletlerinde özel transformatörler kullanılır.

Esas olarak tranfsormatörler, elektromanyetik indüksiyonla enerjiyi bir devreden diğer devreye geçirirler. Voltajı değiştirmek, özellikle elektrik enerjisinin, elde edildiği yerden uzaklara nakledilmesinde gerekli olur. Gerilimi, mesela 230.000 volt veya daha fazlaya yükselterek iletim sırasında gerekli olan kabloların ağırlığı oldukça azaltılır. Böylece, gerekli olan kuleler ve diğer alt yapılarda da ekonomi sağlanır.
Yüksek güçlü transformatörler kullanım sırasında ısındıklarından yağlı soğutma düzenekleri ile soğutulurlar. Bu tür transformatörler, Buchholz rölesi adı verilen güvenlik donanımları yardımı ile aşırı ısınmanın zararlı etkilere karşı korunurlar.



Kaynak: http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/217966-trafo-nedir.html#ixzz1fpuudDVK

1 Aralık 2011 Perşembe

Enerji odası ve Kablo bacası

Bu ayki yazımızda Enerji odası ve Kablo bacası (Kablo Şaftı) hazırlama kriterleri konusunda bilgiler vermeye çalışacağız. Tedaş Haziran 2005 Yönetmeliği çerçevesinde Enerji odası ve Kablo bacası aşağıda ki şekilde düzenlenir.

I. KABLO  BACASI (KABLO ŞAFTI)

1- Toplam (bodrum ve zemin katlar dahil) en az 4 katlı veya en az 10 adet kolon hattı olan her türlü yapılarda kablo bacası oluşturulacaktır. Tesis sahibinin istemesi durumunda bu şartların altındaki yapılara da kablo bacası uygulanabilir.
2- Kablo bacası ve enerji odasının yeri, mimari projesi hazırlanırken mimar ve elektrik proje müellifleri tarafından müşterek çalışma ile belirlenecek ve mimari projesinde gösterilecektir.
3- Kablo bacası ile enerji odası mümkün mertebe aynı hizada olacaktır.
4- Kablo bacasının yeri, kablo bacasından geçen kolon hatlarının daire içlerindeki dağıtım tablolarına rahatlıkla irtibatı yapılabilecek, nemsiz, tozsuz, rutubetsiz, zararlı ısınma ve hava değişiklikleri ile sarsıntı olmayan, can ve mal güvenliği açısından güvenli, işletme ilgililerinin tüketiciye haber vermeden istedikleri zaman kontrol edebilecekleri ve merdiven boşluğuna açılan ortak kullanım alanları içerisinde olacaktır. Bu şartları sağlaması kaydıyla  merdiven boşluğuna açılan ortak kullanım alanları içerisindeki aydınlatma boşlukları da kablo bacası olarak kullanılabilir.
5- Yapının en alt kat tavanından en üst kat tavanına kadar kablo bacası yapılacaktır. Kablo bacasının üzeri ve toz, yağmur, su, fare vb. kablo bacasına sızabilecek tüm açıklıklar uygun malzeme ile kapatılacaktır.       
6- Kablo bacası boyunca her kata, kat zemininden en az 20 cm. yükseklikten itibaren kablo bacasına rahat müdahale edilebilecek yeterli genişlik ve yükseklikte kapı yapılacaktır. Kablo bacası içerisinde hava sirkülasyonunun rahat sağlanabilmesi için kapıların üzerinde uygun büyüklükte filtreli havalandırma panjuru bulunacaktır. Kablo bacası kapılarında anahtarı yöneticide olacak anahtarlı uygun kilit sistemi kullanılacaktır.
7- Kablolar, kablo merdiveni gibi uygun kablo taşıma sistemlerine kablo bağı veya kablo kroşeleri ile bağlanarak kablo bacasından geçirilecektir(Şekil 1).
8- Kablo bacasının en ve derinlik ölçüleri, kablo merdiveninin kablo bacasına yerleştirilme şekline göre değişmektedir. Aşağıda verilen kablo bacasının en ve derinlik ölçüleri kablo bacası boyunca her seviyede sağlanması gereken asgari net değerlerdir.
9- Kablo merdiveni kablo bacasının arka duvarına tek parça halinde monte edilirse kablo bacasının derinliği en az 20 cm., eni ise kablo merdiveni eninden en az 10 cm. fazla ve en az 50 cm. olacaktır.
10- Ancak mimari projede bu uzunlukta kablo bacası eni oluşturulamıyorsa veya istenilirse, kablo merdiveni kablo bacasının arka ve yan duvarlarına parçalar halinde de monte edilebilir. Kablo merdiveninin monte edildiği duvar, kablo merdiveni en uzunluğundan en az 10 cm. daha fazla olacaktır. Bu durumda;

II.  ELEKTRİK SAYAÇ PANOSU

1- Elektrik sayaçları projeye uygun olarak yapının ortak kullanım alanı içerisinde, nemsiz, tozsuz, rutubetsiz, zararlı ısınma ve hava değişiklikleri ile sarsıntı olmayan, can ve mal güvenliği açısından güvenli ve İşletme ilgililerinin tüketiciye haber vermeden istedikleri zaman kontrol edebilecekleri yerde olacaktır.
2-En az 10 adet abonesi olan yapılardaki tüm sayaçlar Dolap tipi sayaç panosu içerisinde enerji odasına konulacaktır.   

III.   ENERJİ ODASI (SAYAÇ PANO ODASI)

1- En az 10 adet elektrik abonesi olan yapılardaki tüm sayaçlar Dolap tipi sayaç panosu içerisinde enerji odasına konulacaktır. Ayrıca 100 kW ve üzeri kurulu gücü olan endüstriyel yapılar, sağlık, eğitim ve kültür yapıları, otel, alışveriş merkezi vb. yapılarda kat ve bağımsız bölüm şartı aranmaksızın enerji odası oluşturulacaktır.
2- Yapıdaki elektrik sayaçlarını tek bir enerji odasında toplamak mümkün değilse veya istenilirse yapıda birden fazla enerji odası oluşturulabilir.
3-- Enerji odası; yapının ortak kullanım alanı içerisinde, nemsiz, tozsuz, rutubetsiz, zararlı ısınma ve hava değişiklikleri ile sarsıntı olmayan, can ve mal güvenliği açısından güvenli ve İşletme ilgililerinin tüketiciye haber vermeden istedikleri zaman kontrol edebilecekleri yerde olacaktır.
4- Enerji odası giriş katta olacaktır. Ancak enerji odası ile kablo bacası aynı hizada olması ve işletmenin uygun görmesi kaydıyla enerji odası 1. bodrum katta(giriş katın bir alt katında) veya 1. katta(giriş katın bir üst katında) olabilir. İşletmece uygun görülmesi durumunda, çok katlı yapılarda ek enerji odaları üst katlarda da olabilecektir.
5- Panoyu muhtemel su baskınları vb. afetlere karşı koruyabilmek için aşağıdaki hususlar dahil gerekli tedbirler alınacaktır:
i) Enerji odasının zemin kotu, katındaki diğer mahallerin zemin kotundan düşük olamaz.
ii) Enerji odasının zemininde su tahliyesi için dışarıya doğru yeterli derecede eğim verilecektir.
iii) Enerji odası içerisinde ve dışarısında uygun yerlere en az birer adet su tahliye süzgeçleri konulacaktır.
iv) Enerji odasının tabanına 20 cm. yüksekliğinde pano kaidesi yapılacaktır.
v) Enerji odası bodrum katta ise, enerji odasına konulacak sayaç panosunun kat zemininden en az50 cm. yüksekliğe kadarki bölümü boş bırakılacaktır.
vi) Enerji odası bodrum katta veya enerji odaları farklı katlarda ise, giriş katta uygun bir yere yapı bağlantı kutusu konulacak, Enerji odası giriş katta ise giriş katta uygun bir yere yapı bağlantı kutusu ve/veya açtırma bobin butonu konularak acil durumlarda enerji odasına girmeden rahatlıkla yapının enerjisinin kesilmesi sağlanacaktır.
6- Enerji odasının kapısı dışarıya doğru açılacak şekilde kapı ebadına göre tek/çok kanatlı olacaktır
7- Enerji odasının yüksekliği pano yüksekliğinden  en az 50 cm fazla olacaktır.

Dolap tipi Sayaç Panosu  ve Enerji Odasının  Asgari Ölçüleri ve Azami Sayaç Adetleri ile ilgili tabloları aşağıdaki dosyada verilmiştir.


Kaynak :Tedaş Haziran 2005 Yönetmeliği